dinsdag 8 juli 2008 naar Berlijn
Met de trein naar Berlijn vertrokken, met overstappen in Hilversum en Hannover. Die laatste overstap had niet echt gehoeven, omdat onze trein ook naar Berlijn verder reed, maar door de overstap kwamen we in een supersnelle trein terecht zodat we wat eerder zouden aankomen te Berlijn Hauptbahnhof. Onderweg passeerden we Wolfsburg met de Volkswagenfabrieken en Stendal, dus namen we de noordelijke route naar Berlijn. Het landschap was kaal met nauwelijks bebouwing, wel vervallen fabrieken en loodsen langs de route. Echt een DDR landschap.
Hauptbahnhof van Berlijn
Het Hauptbahnhof van Berlijn is immens, maar transparant en plezierig en ook overzichtelijk. De treinen worden op twee niveaus afgewikkeld, de noord zuid lijn ligt het diepst en tussen beide niveaus met treinen liggen drie niveaus met winkels en restaurants. Wij kwamen op het hoogste niveau aan en hadden vanuit de trein een uitzicht op een nog open vlakte met daarachter de nieuwe regeringswijk met het Kanzleramt en een strandje aan de Spree.
Het was na vijven, het regende af en toe en we besloten om te voet naar ons appartement in de Schlegelstraße 13 (via Berlin-overnight) te gaan. Zo ver leek het niet op de kaart, maar het was nog moeilijk te vinden, omdat de omgeving nog niet op onze kaart was ingetekend. Omdat we onderweg een paar keer voor de regen moesten schuilen, onder meer in een portiek van het ziekenhuis Charité, duurde het drie kwartier eer we ter plaatse waren. Hier werden we ontvangen door de huisbaas. We kregen een ruime kamer aan de achterkant (met zicht op een typisch Berlijnse binnenhof) en de beschikking over de badkamer en de keuken. Van de keuken zouden we nooit gebruik maken.
Na ons te hebben geïnstalleerd, maakten we een wandeling door de buurt. Het appartement lag heel centraal, op loopafstand van de Friedrichstraße en de Oranienburgerstraße. We liepen naar de voormalige hoofdsynagoge van Berlijn aan de Oranienburgerstraße, zagen het gekraakte voormalige warenhuis Tacheles aan de overkant (nu zitten daar allerlei ontwerpateliers in en horeca) en aten wat in een Indiaas restaurant in deze straat. De Oranienburgerstraße heeft zich ontwikkeld tot een eetstraat met exotische restaurants, maar een deel van de straat is nog steeds een gapend gat dat doorloopt tot aan de Friedrichstraße.
De hoofdsynagoge van Berlijn
De buurt rond de Schlegelstraße is een 19de eeuwse woonwijk, gebouwd vlak buiten de voormalige Oranienburger Tor (die is er niet meer, wel nog een Torstraße). In deze buurt vestigden zich veel machinefabrieken, onder meer de locomotievenfabriek van Borsig. Het vroegere kantoor van Borsig aan de Chausseestraße staat er nog, verbouwd tot appartementen. De Chausseestraße is een vroegere uitvalsweg van Berlijn met erlangs een aantal kerkhoven, waaronder het kerkhof van de uit Frankrijk gevluchte Hugenoten. Het Franse kerkhof bestaat nog altijd.
Het vroegere kantoor van Borsig
Het Franse kerkhof aan de Chausseestraße
donderdag 10 juli 2008 in Berlijn
Deze dag staat in het teken van het DDR verleden en de Koude Oorlog. In Berlijn is een vereniging actief met de naam Berliner Unterwelten. Die vereniging organiseert excursies door het ondergrondse Berlijn. We gaan met de U Bahn naar het station Gesundbrunnen want het kantoor van de vereniging bevindt zich in een gebouw van het U Bahn station. Gesundbrunnen blijkt een enorme bouwput te zijn met er omheen stations van de U Bahn, de S Bahn en de trein. We lopen prompt verkeerd, maar gelukkig worden we opgevangen door een jongedame van Berliner Unterwelten (die had ons als klant herkend aan het foldertje waar we mee rond liepen). Zij brengt ons naar het kantoortje en daar kopen we kaartjes voor een van de rondleidingen van die middag. We zullen gaan naar bunkers uit de tijd van de Koude Oorlog, gebouwd bij de U Bahn stations Gesundbrunnen en Pankestraße, en bedoeld voor de opvang van burgers die zich tijdens een vijandelijke aanval (van de Russen, want beide stations lagen in West Berlijn) in de stations zouden bevinden.
Maar voorlopig is het nog niet zover. We hebben tijd over en besteden die door een bezoek te brengen aan het Stasimuseum in het vroegere ministerie van Staatssicherheit aan de Normannenstraße. Dit is een gigantisch gebouwencomplex dat een heel blok beslaat, nu deels in gebruik als kantoor van de Deutsche Bahn.
Het museum is in het hoofdgebouw van het complex en bevat onder meer de vroegere werkkamer met bijbehorende vertrekken van de minister van Staatssicherheit Erich Mielke. De Stasi had hier zelf al een museum, alleen toegankelijk voor medewerkers, en dat museum (over de gevaren van het kapitalisme) is voor een deel na de Wende in een kelder teruggevonden, in de vorm van een aantal panelen met foto's, teksten en tekeningen. Een deel is echter spoorloos verdwenen. De gerestaureerde panelen staan hier weer in de vroegere situatie opgesteld.
De Stasi beschikte over een breed scala van afluister- en fototechnieken. Camera's werden verstopt in nepstenen in iemands tuin, in een quasi nestkastje, achter een knoop van een regenjas. De afluistercapaciteit was groter dan het bestand aan (af te luisteren) telefoons in de DDR.
Het vroegere Ministerium für Staatssicherheit aan de Normannenstraße
Het kantoor van Erich Mielke
De gevaren van het imperialisme
We blijven nog even in DDR stemming door een wandeling te maken over de Karl Marx Allee (voorheen Stalinallee), van het ene S Bahn station naar het andere. Deze straat is in de jaren '50 aangelegd als een brede allee, aan weerszijden omzoomd door gigantische woongebouwen voor arbeiders. De arbeiders die aan de bouw van de arbeiderswoonpaleizen werkten waren verantwoordelijk voor de volksopstand van 17 juni 1953. De gebouwen, voorzien van socialistisch beeldhouwwerk, zijn gerestaureerd. Op de begane grondvloeren waren winkels gevestigd, zoals de Karl Marx Buchhandlung. Hier zit nu een rechtshulpkantoor in, maar het oude interieur van de boekhandel is gespaard (lege schappen met daarin slechts 1 boek, uiteraard Das Kapital).
Karl Marx Buchhandlung
We zijn op tijd bij het gebouwtje bij Gesundbrunnen waar we onze onderaardse rondleiding zullen beginnen. We komen in een doolhof van betonnen bunkers terecht, deels nog uit de tweede wereldoorlog daterend, maar pas tijdens de Koude Oorlog tot een systeem van schuilkelders uitgebouwd. Spectaculair is de atoombunker onder het station Pankestraße, waar we met de U Bahn heen gaan. Hier is een ziekenhuis met operatiekamers in gevestigd, met telefoons die het nog steeds doen. Ook de ingenieuze toegangsdeur is er nog, die zo is geconstrueerd dat hij automatisch sluit zonder dat iemand bekneld kan raken, de eerste persoon die vanaf het perron komend de schuilkelder niet meer in mag, wordt door een draaiende beweging van de deur teruggeduwd naar het perron zonder dat daarbij lichamelijk letsel kan optreden en de deur sluit vervolgens de kelder hermetisch af. De werking van deze 'Bürgerpresse' wordt overtuigend gedemonstreerd.
We hebben nog even tijd na afloop van deze excursie en het is nog licht, dus gaan we naar het bij Gesundbrunnen gelegen Volkspark Humboldthain waar zich, behalve een kunstmatige berg van puin dat hier na de oorlog vanuit de aangrenzende wijken naar toe gebracht is, nog een Flakturm uit de tweede wereldoorlog bevindt. Een Flakturm is een toren met daarop afweergeschut, bedoeld om vijandelijke vliegtuigen (bommenwerpers) uit de lucht te schieten. Omdat de toren vlak boven de spoorlijn staat, durfde men hem na de oorlog maar half op te blazen. De toren bestond uit een enorme bovengrondse bunker voorzien van vier platforms er bovenop, waarop afweergeschut en zoeklichten stonden. Van die vier platforms zijn er nog twee over, namelijk de twee boven de spoorlijn (de platforms welke niet zijn opgeblazen).
Op de laatste dag van onze vakantie zouden we per trein nog langs deze Flakturm rijden en stoppen op het station Berlin Gesundbrunnen.
Flakturm in het Volkspark Humboldthain
Terug naar de inleiding Naar 9 juli Potsdam