Naar het Rijk van Nijmegen, zondag 23 april
Op een schitterende dag hebben we het seizoen geopend met een bezoek aan een locatie met een schitterende naam, te weten Villa Sprezzatura in Berg en Dal. Een expositie in het Drents Museum in 2019 met 40 Italiaanse meesters heette destijds hetzelfde. Misschien weet iemand van jullie dat nog. Wie getriggerd wordt door de naam: Sprezzatura stamt uit de Italiaanse Renaissance en staat voor bestudeerde nonchalance met als beoogd effect dat de overtuigingskracht ervan af spat. Over of dat van toepassing is op deze locatie zal wisselend worden gedacht.
 |
 |
 |
||
De eigenaren Karin en Geert zijn twee jaar geleden begonnen met het opknappen van de villa en de aanleg van de tuin. De villa beschikt over een Zwitserse stijl, zoals vele villa’s in de buurt van Ubbergen/Beek en Berg en Dal. Om de hoek staat een tweede villa in min of meer dezelfde opzet, gebouwd door dezelfde aannemer. Destijds was de grond in de buurt eigendom van een kolenhandelaar met een vooruitziende blik, want hij zal 
het nodige hebben verdiend aan de verkoop van de diverse kavels. Is toch wat anders dan tussen de stoffige kolen je brood verdienen.
De dag werd georganiseerd onder de noemer “voorjaarsgenot“ en die werd, wat mij betreft, voornamelijk bepaald door de talloze tulpen in potten, die je over het hele terrein kon aantreffen. De overige beplanting was niet spectaculair. Kan ook bijna niet anders in zo'n recent aangelegde tuin. Wat wel leuk was om te weten, is dat de eigenaresse een eigen ontwerp heeft gemaakt in de Arts and Crafts Stijl, maar deze volgens de gewoonte van destijds heeft geschilderd in plaats van getekend. Verschillende onderdelen waren te zien, waaronder een vijver, een fontein, romantische hoekjes en romantische kassen. Het was duidelijk dat deze tuin nog wat meer tijd nodig heeft om meer een geheel te worden en wellicht zal dat de overtuigingskracht op termijn bevorderen. Aan het enthousiasme van de eigenaren zal het niet liggen.
De maaltijd werd gebruikt in het pannenkoekenrestaurant op de Duivelsberg. In het verleden was de berg eigendom van dezelfde vrouw, die ook villa Wylerberg heeft laten bouwen, Marie Schuster. Deze villa werd in het middaggedeelte bezocht. Tot 1949 was dit Duits grondgebied, maar na annexatie door Nederland is het niet meer teruggegeven. Duitsland is groot genoeg, toch?
Jaap Wals
Naar het Landschapmuseum van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap
We zitten enigszins in tijdnood want we hebben tegen 14.30 uur afgesproken in het Landschapmuseum van de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap en we verlaten dus in gezwinde spoed de Duivelsberg. Het Landschapmuseum is gevestigd in de villa Wylerberg en dat is een berg verderop. Hemelsbreed is het niet zo ver, maar tussen de twee bergen ligt een diep dal en derhalve moeten we omrijden. De directeur van het museum, Jaap Dirkmaat, wacht ons al op in de voormalige muziekzaal van de villa Wylerberg. Hij heet ons welkom en vertelt over de geschiedenis van de villa. De hele geschiedenis van de 20ste eeuw komt voorbij. De villa is in 1924 gebouwd in opdracht van de schatrijke Duitse erfdochter Marie Schuster. Ze koos als architect Otto Bartning, een prominent lid van het Bauhaus. Ze had eerst gewoond in de buurt van Metz, toen dat gebied nog Duits was. In haar huis had ze haar gewonde neef, de oorlogsvlieger Hermann Göring, verpleegd. Een daad die de rest van haar leven zou bepalen. Na 1918 werd haar villa bij Metz door de Fransen in beslag genomen en ze nam de wijk naar de toen nog Duitse Wylerberg, waar ze een lap grond bezat. Daar verrees de villa, die door zijn zeshoekige plattegrond de uitstraling heeft van een kristal dat uit de helling oprijst. Mevrouw Schuster en haar dochter Alice ontvingen er veel Duitse kunstenaars die werkten in de stijl van het expressionisme. De wanden van de villa werden met kunstwerken behangen. Via de villa ontkwamen veel Duits-joodse kunstenaars naar het neutrale Nederland en verder. In de oorlog werden de bewoners met rust gelaten, vanwege de familierelatie met Göring. In het najaar van 1944 wordt de villa ingenomen door Canadese militairen. Voor hen is de villa Wylerberg het eerste Duitse huis dat ze tegenkomen tijdens hun acties. Alle kunstwerken verdwijnen spoorloos. Marie Schuster wordt opgesloten in het concentratiekamp Vught en wordt pas bevrijd als Churchill de Nederlandse regering om haar vrijlating verzoekt. Want ze blijkt veel informatie over de Duitse wapenindustrie (waar zij haar fortuin aan te danken had) te hebben doorgesluisd naar de Engelsen. Ze treft in de villa een ravage aan en gaat wonen in de portierswoning. Na haar dood bewoont haar dochter Alice met haar vriendin de inmiddels opgeknapte villa en geeft er concerten. Ze verkoopt uiteindelijk de villa aan de Nederlandse Staat die het nog steeds in bezit heeft.
 |
 |
 |
||
Nog duizelend van zoveel geschiedenis volgen we Jaap naar de mede door hem aangelegde reeks van miniatuurlandschappen die elk in verbazingwekkend detail laten zien hoe de Nederlanders het landschap naar hun hand hebben gezet. De voorbeeldlandschapjes strekken zich uit achter de voormalige portierswoning, waar Jaap nu zelf woont. Blijkbaar heeft hij een voorliefde voor kabouterbeeldjes en andere curiosa. Hij laat ons een nagebootst stukje Eilandspolder zien, met zowaar de molen van ons lid Siep op schaal, maar wel voorzien van wieken. Er is voor elk wat wils: een Twents kampenlandschap, de Friese Wouden met hagen tussen de akkers, de Limburgse graften, de Groningse wierden en tot slot het moderne cultuurlandschap met enorme percelen en hoge windmolens. De Vereniging Nederlands Cultuurlandschap, waar Jaap de voorzitter van is, stelt zich ten doel om het Nederlands cultuurlandschap zoveel mogelijk in oude luister te herstellen. Daartoe is onder meer ruim 30 kilometer aan hagen in het landschap van de nabije Ooijpolder teruggebracht. Jaap neemt ons mee naar een duistere ruimte waar twee dassen in hokken zitten. Een daarvan is na een aanrijding in de war geraakt en kan niet meer in de vrije natuur leven. We zijn er nog niet: we zetten koers naar het Palland, een dal waarin het traditionele landschap is hersteld door het aanleggen van hagen en wildwallen. Op het hoogste punt wordt ons een prachtig on-Nederlands uitzicht geboden over het Rijndal. Een aantal deelnemers is dan echter al teruggewandeld, want er wordt nogal wat van onze fysieke conditie gevergd.
 |
 |
 |
||
We kijken terug op een prachtige dag in het schitterende landschap van het Rijk van Nijmegen. De gesteldheid van het terrein vergde veel van onze conditie, zelfs diegenen die per fiets waren gekomen moesten hele afstanden lopend naast de fiets afleggen. We hebben veel opgestoken, we werden ons beter bewust van de schoonheid van het oorspronkelijke Nederlandse cultuurlandschap in al zijn verscheidenheid. Dat landschap wordt blootgesteld aan bedreigingen, maar gelukkig werkt Jaap Dirkmaat met zijn vereniging onvermoeibaar aan herstel, waar dat maar mogelijk is.
 |
 |
 |
||
Gerard Slokkers